Nawożenie rzepaku ozimego – jak robić to dobrze?

Rzepak ozimy to roślina oleista o bardzo dużym znaczeniu gospodarczym. Jego uprawy w Polsce zajmują 95 proc. powierzchni wszystkich upraw oleistych. Właśnie dlatego wybraliśmy nawożenie rzepaku ozimego, jako temat naszego kolejnego artykułu.

Do uprawy największą efektywność wykazują stanowiska obfite w próchnice i wapń klasy I-III. Gorszym plonowaniem cechują się gleby klasy IV. Rzepak lubi dużą wilgotność powietrza, a najlepiej stanowiska o sumie opadów ponad 520 mm. Kiełkuje po 7 dniach. Jest rośliną o silnym – palowym systemie korzeniowym, który już jesienią może osiągać 50-60 cm, natomiast w pełni wegetacji 120-290 cm. W celu osiągnięcia prawidłowego rozwoju jesienią rzepak potrzebuje 65-80 dni ze średnią temperaturą powyżej 5◦C. Ważnymi elementami w początkowej fazie uprawy rzepaku ozimego są:

termin siewu (10-25 sierpnia),
obsada roślin,
głębokość siewu (1,5-3,5 cm).

Rzepak ozimy i jego potrzeby

Rzepak ozimy jest rośliną wymagającą dostarczenia bardzo dużych ilości składników pokarmowych, czyli intensywnego i prawidłowego nawożenia. Podstawą jest dostarczenie roślinie odpowiednio zbilansowanych i dobranych składników- pierwszoplanowych, drugoplanowych i mikroelementów. Tylko takie kompleksowe nawożenie rzepaku ozimego daje szanse na osiągnięcie optymalnego przebiegu wegetacji, a w efekcie uzyskanie plonu o zakładanej wielkości i jakości.

Przy założeniu średniej zasobności gleby, zapotrzebowanie pokarmowe rzepaku na wytworzenie 1 t nasion i odpowiedniej masy słomy i korzeni, kształtuje się następująco:

Azot (N) – 50-60 kg, Fosfor (P₂O₅) – 25-3 kg, Potas (K₂O) – 60-70 kg, Wapń (CaO) – 39-70 kg, Magnez (MgO) – 6-11 kg, Siarka (S) – 18-22 kg, Bor (B) – 60-120 g, Miedź (Cu) – 10-40 g, Żelazo (Fe) – 260 g, Mangan (Mn) – 50-100 g, Cynk (Zn) – 160-180 g, Molibden (Mo) – 1-2 g.

Kluczowym parametrem jest odpowiednie pH gleby, które w tym przypadku powinno wynosić 6,0 – 7,0 oraz fakt, iż rzepak źle rośnie na glebach ubogich w magnez.

Rzepak i nawożenie – jak nawozić rzepak ozimy?

W tym wypadku zalecane jest jesienne nawożenie rzepaku ozimego dobrze przyswajanymi (rozpuszczalnymi) formami fosforu i potasem, przy użyciu nawozów kompleksowych, stosowanych na ściernisko lub pod orkę siewną. Należy unikać stosowania azotu w formie saletrzanej, ponieważ osłabia on mrozoodporność rzepaku. Jesienią średnie zapotrzebowanie rzepaku przy plonie założonym na 4-5 t/ha wynosi: azot – 60-80 kg, fosfor – 80-110 kg, potas – 140-180 kg. W praktyce, w uprawach rzepaku jesienią dostarcza się całą potrzebną dawkę fosforu, natomiast potas dzielimy na 2 dawki jesienne po 50% lub w dawkach 75 i 25%. Fosfor w tym czasie odpowiada za budowę fundamentu przyszłego plonu, czyli rozwój systemu korzeniowego. Potas zagęszcza sok komórkowy (zwiększa mrozoodporność), ma wpływ na regulację gospodarki wodnej w roślinie oraz tworzenie rozety liściowej. Podczas określania konkretnych dawek nawozowych, należy oczywiście brać pod uwagę zasobność gleby w poszczególne składniki (badania gleby), wprowadzanie składników z resztek pożniwnych lub nawozów organicznych (obornik, gnojowica, gnojówka).

Prawidłowo rozwinięty rzepak powinien jesienią posiadać 8-12 liści, niewzniesioną i grubą (1-2cm) szyjkę korzeniową, odpowiednio głęboki, a zarazem palowy system korzeniowy. W zasadzie już jesienią rzepak wytwarza zawiązki rozgałęzień pędów bocznych – od fazy 5-6 liści i zawiązywania kwiatostanów – od fazy 8 liści.

Równie ważne, jak nawożenie doglebowe rzepaku ozimego jest dostarczanie składników pokarmowych przez liście. Taki sposób dostarczania mikroelementów roślinie jest wielokrotnie bardziej efektywny od nawożenia doglebowego rzepaku, a dodatkowo pozwala na szybsze uzupełnienie potrzebnych składników. W przypadku makroelementów może być to zabieg uzupełniający nawożenie doglebowe, szczególnie w sytuacji występowania niekorzystnych warunków atmosferycznych (niskie temperatury, niedobory wody). Warto też przypomnieć, że system korzeniowy nie zawsze jest na tyle wydajny, aby dostarczyć wystarczającą ilość składników pokarmowych, zwłaszcza w krytycznych fazach wzrostu rośliny. W uprawie rzepaku w okresie jesiennym korzystne jest stosowanie dolistnego zasilania roślin siarką i magnezem.

Dokarmianie dolistne rzepaku

W przypadku mikroelementów dokarmianie dolistne rzepaku należy uznać za podstawowe, ponieważ w ten sposób można pokryć całość zapotrzebowania rośliny na mikroelementy. Należy przy tym pamiętać, iż stosowanie mikroelementów traktujemy jako zabieg profilaktyczny. Czekanie na wystąpienie oznak niedoborów – trudnych często do zdiagnozowania – i interwencyjne wykonywanie zabiegu, w każdym przypadku skutkuje pewnym spadkiem plonu. Nawożenie dolistne rzepaku należy rozpocząć już jesienią w fazie 6-8 liści. Szeroko zakrojone badania w tym zakresie oraz praktyka wskazują, iż rzepak należy nawozić borem (niska zasobność 80 proc. gleb na terenie Polski), manganem, miedzią, molibdenem, cynkiem i żelazem. Zasadność stosowania mikroelementów już na etapie zabiegów jesiennych uzasadnia ich wpływ na szereg istotnych procesów przebiegających w tym okresie.

Bor – odpowiada za nasycanie korzeni rzepaku cukrem, co skutkuje podwyższeniem zimotrwałości. Ma on wpływ na rozwój organów generatywnych, a także stymuluje procesy przezimowania. Objawy niedoborów to pusta przestrzeń w korzeniu pod stożkiem wzrostu i obwódkowe czerwienienie liści.

Mangan – intensyfikuje proces fotosyntezy, obniża poziom auksyn (co skutkuje wyhamowaniem wzrostu i przygotowaniem do spoczynku), ma wpływ na prawidłowe pobieranie fosforu, a w konsekwencji rozwój systemu korzeniowego. Objawy niedoborów to m.in. marmurkowatość liści.

Molibden – jest odpowiedzialny za prawidłową przemianę azotu – poprawę zimotrwałości.

Miedź i Cynk – regulują gospodarkę hormonalną – odporność na choroby.

Żelazo – odpowiada za budowę tkanek.

W wyniku stosowania nawozu mikroelementowego o bogatym składzie możemy uzyskać bardzo szerokie spektrum działania, a mianowicie: zwiększenie szans na przezimowanie, zintensyfikowanie rozwoju poszczególnych części rośliny, poprawę odporności na choroby, prawidłowy przebieg metabolizmu i pobieranie składników pokarmowych.

W celu pełnego wykorzystania efektywności takiego zabiegu należy wybrać odpowiednio zbilansowany i dobrze przyswajalny nawóz dolistny, dostosowany do jednoczesnego zastosowania z preparatami fungicydowymi i inektycydami.

Świetnym wyborem będzie DR GREEN RZEPAK

Nawożenie rzepaku wiosną – dawka startowa na rzepak

Wraz z rozpoczęciem okresu wiosennego rzepak ozimy powinien być nawożony przede wszystkim azotem, siarką i mikroskładnikami, a uzupełniająco również magnezem, potasem i fosforem. Nawożenie doglebowe rzepaku siarką powinno się przeprowadzić jeszcze przed ruszeniem wiosennej wegetacji (wczesną wiosną), ponieważ siarka jest jednym z najważniejszych składników, mających wpływ na przyswajanie azotu. W praktyce najczęściej nawożenie siarką wykonujemy łącznie z innymi składnikami tj. azotem, magnesem i potasem. W pierwszej kolejności podajemy makroskładniki, często na jeszcze zamarzniętą glebę – przy braku okrywy śnieżnej.

Mikroskładniki do roślin podajemy natomiast nalistnie. Z tego też względu ich aplikacja następuje w późniejszym okresie, po przynajmniej częściowej odbudowie przez rośliny aparatu asymilacyjnego. Znaczenie ma tu również wyższa temperatura otoczenia, ponieważ do efektywnej aplikacji nawozu dolistnego na rzepak wymagana jest aktywność fizjologiczna rośliny. W praktyce przyjmuje się, że wiosną jest to średnia temperatura 5-10 stopni Celsjusza. Ważnym czynnikiem mającym wpływ na prawidłowe wykonanie nawożenia rzepaku od wczesnej wiosny, jest dokonanie oceny potencjału plonotwórczego upraw. Potencjał ten jest wypadkową kilku czynników takich jak: kondycja roślin w okresie jesiennej wegetacji, stan przezimowania, jakość gleby oraz panujące warunki atmosferyczne. Doświadczenie lat ubiegłych wskazuje na tendencje do długiej jesiennej wegetacji rzepaku, co powoduje, iż większe i lepiej rozwinięte rośliny wykazują zwiększone potrzeby pokarmowe. W przypadku zbyt niskiej ich podaży z gleby rośliny wykazują ich niedobory, co skutkuje wolniejszą regeneracją i słabym wzrostem. W tej sytuacji kluczowe jest, aby azot i inne składniki pokarmowe zostały podane roślinie jak najwcześniej. Istnieje powiedzenie, że „azot powinien czekać na rzepak”, ale trzeba trafić w odpowiedni moment, gdyż pobudzenie roślin azotem przed powrotem wiosennych przymrozków, może skutkować uszkodzeniami roślin.

Nawożenie rzepaku ozimego azotem

Nawożenie rzepaku azotem ma silny wpływ na efekty plonowania roślin. Wymagana wiosenna dawka azotu jest iloczynem zakładanego przez nas plonu (t/ha) oraz jednostkowego pobierania azotu (kg N) na wytworzenie (1 t) nasion wraz z odpowiednią masą słomy i korzeni, po odjęciu zakładanej istniejącej zawartości azotu w glebie.

Po dokonaniu ustalenia potrzeb nawozowych kolejnym etapem postępowania jest dokonanie podziału dawki oraz terminu stosowania i rodzaju nawozu (formy azotu). Jak wcześniej wspomniano, pierwsza dawka azotu powinna zostać podana w najwcześniejszym możliwym terminie, natomiast druga w odstępie 2-4 tygodni, jednak nie później niż 4 tygodnie przed kwitnieniem. W praktyce oznacza to, że jeżeli pierwszą dawkę azotu podamy na początku marca, to drugą staramy się zastosować w połowie tego miesiąca. Przy intensywnym nawożeniu azotem, należy stosować trzy dawki oscylujące w granicach – 60%, 30% i 10%.

Spóźnione nawożenie azotem zwiększa podatność roślin na wyleganie, powoduje późniejsze i długotrwałe kwitnienie, a także nadmierny rozwój wegetatywny. Konsekwencją jest słabsze zapylenie kwiatów i gorszy rozwój łuszczyn, prowadzące do pogorszenia plonu i utrudnionego zbioru. W określonych warunkach np. przedłużającej się zimy lub przewidywanej długotrwałej suszy, istnieje możliwość zastosowania azotu w jednej- zwiększonej- dawce. Przyniesie do zdecydowanie mniejsze straty niż zbyt późne zastosowanie lub aplikacja w warunkach, gdy nawóz nie zadziała.

Równie duże znaczenie ma dobór formy azotu w zastosowanym nawozie. Ma to szczególnie odniesienie do pierwszej dawki i wskazane jest, aby przynajmniej znaczną jej cześć stanowiła łatwo dostępna forma saletrzana (NO3), co umożliwia szybszą regenerację i odbudowę rozety liściowej.

Stosowanie nawozów dolistnych wykonywane jest wiosną standardowo w dwóch zabiegach. Ważne jest użycie nawozu odpowiadającego składem bieżącym potrzebom pokarmowym roślin. Kluczowe mikroelementy, które od początku wiosennej wegetacji powinniśmy dostarczyć rzepakowi to bor, mangan, molibden, miedź, cynk i żelazo. Pierwszy z nich należy wykonać w fazie rozety tj. 8-10 liści, drugi w fazie pąkowania. W tym okresie następuje szybki przyrost masy roślin, co powoduje bardzo duże zapotrzebowanie na składniki pokarmowe. Dostarczenie kluczowych mikroelementów ma bezpośredni wpływ na właściwy przebieg wegetacji, odporność na patogeny, plonowanie i jakość nasion oraz reguluje wiele procesów związanych z metabolizmem w okresie intensywnej wiosennej wegetacji.

Bor – znacząco wpływa na zapylenie i zapłodnienie, poprawia proces zawiązywania kwiatów, przez co zwiększa ilość łuszczyn i nasion, wspomaga przyrost komórek korzenia oraz pobieranie potasu. Reguluje gospodarkę wodną, poprawia transpirację i oddychanie. Niedobór powoduje redukcję kwiatostanów, zmniejszenie liczby łuszczyn i nasion, większą podatność na choroby, obniża mrozoodporność i powoduje pękanie łodyg.

Mangan – odpowiada za syntezę chlorofilu i węglowodanów oraz za stymulację wzrostu nowych komórek. Ma pozytywny wpływ na rozbudowę korzeni bocznych, poprawienie ich zdrowotności oraz stymuluje pobieranie fosforu i żelaza z gleby. Niedobór powoduje zahamowanie wzrostu, podatność na choroby, zmniejszenie liczby łuszczyn i słabsze zaolejenie nasion.

Żelazo – jest odpowiedzialne za procesy syntezy chlorofilu, karotenu i ligniny, wpływa na liczbę rybosomów, przez co bierze bezpośredni udział w procesie syntezy białek

Kompleks miedzi (Cu), cynku (Zn), molibdenu (Mo), boru (B), manganu (Mn) i żelaza (Fe) oraz aminokwasów i witamin, znacząco poprawia transport składników pokarmowych w roślinie, podnosi możliwość pobrania i wykorzystania składników pokarmowych pobranych z gleby, wpływa na poprawę odporności na warunki stresowe (susza, nadmiar wody , przymrozki, ataki szkodników), podnosi stężenie chlorofilu, prowadząc do wyższego stopnia fotosyntezy.

Należy pamiętać, iż kluczowym czynnikiem mającym wpływ na skuteczność i jakość wykonanego mikroelementowego nawożenia rzepaku, jest odpowiednio wysokie stężenie składników odżywczych i możliwość ich przyswajania przez roślinę (przenikanie przez kutykule). Bardzo dobre efekty daje możliwość ich stosowania łącznie z ochroną insektycydową lub fungicydami.

Brak dostępności któregoś z makro lub mikroelementów skutkuje pojawieniem się charakterystycznych objawów. Przeważnie trudno jest jednoznacznie stwierdzić, którego składnika brakuje, ponieważ często może chodzić o więcej niż jeden z pierwiastków jednocześnie. Niekiedy występowanie niedoboru nie wywołuje widocznych efektów, a o jego zaistnieniu dowiadujemy się w momencie zbiorów, po stwierdzeniu obniżki plonu.

Zadbaj o swoje plony rzepaku korzystając ze sprawdzonego rozwiązania DR GREEN RZEPAK

Charakterystyczne objawy niedoboru składników pokarmowych dla rzepaku ozimego

Azot – spowolniony wzrost, niedostatecznie rozwinięty system korzeniowy, żółknięcie liści, skrócenie pędów, przyspieszone dojrzewanie.

Fosfor – purpurowe przebarwienia, sinienie liści, spowolniony wzrost, słabe zawiązywanie kwiatów i nasion, skrócenie pędów.

Potas – żółknięcie brzegów blaszki liściowej, słabo rozwinięte pędy, słabe zakwitanie i dojrzewanie.

Magnez – przejaśnienia liści między nerwami o barwie purpurowej, cienka blaszka liściowa.

Wapń – nekrozy krawędzi liści, drobne liście, słabe kwitnienie i zawiązywanie łuszczyn, zahamowanie wzrostu i brązowienie korzeni.

Siarka – młode liście przybierają łódkowaty kształt, blaszka liściowa purpurowieje, kwiaty jasnożółte przechodzące w biały, słabe zawiązywanie łuszczyn i nasion.

Bor – brązowienie korzenia, zamieranie stożka wzrostu, „korkowatość” okrywy łuszczyny, słabo zawiązane nasiona, nasiona drobne i brunatniejące przed dojrzeniem.

Mangan – karłowacenie, chlorotyczne przebarwienia na roślinach.

Miedź – liście wydłużone, bielejące, zamieranie stożka wzrostu.

Cynk – słabe zawiązywanie kwiatów i nasion, liście małe z jasnymi plamami.

Molibden – żółknięcie i zamieranie zawiązków liści, obumieranie stożków wzrostu, deformacja i żółknięcie liści.