Jęczmień ozimy to zboże, które ma najkrótszy okres wegetacji spośród wszystkich zbóż ozimych. Optymalny termin siewu dla tego gatunku przypada od I do II dekady września i zależy od rejonu kraju oraz od warunków atmosferycznych. Nie zaleca się przyspieszania terminu siewu, ponieważ przyczynia się to do nadmiernej wybujałości łanu, co wpływa niekorzystnie na zimowanie uprawy oraz zwiększa presję chorób w okresie jesiennym. Zbyt późny termin siewu może natomiast skutkować niedostatecznym rozkrzewieniem. Wczesne dojrzewanie jęczmienia ozimego oraz schodzenie z pola przyczynia się do lepszej organizacji żniw, ale również pozwala na uprawę poplonów, które poprawiają jakość gleby, zwłaszcza w zmianowaniach o dużym udziale zbóż.
Uprawa jęczmienia ozimego
Uprawa jęczmienia ozimego charakteryzuje się wysokim potencjałem plonowania i dużą odpornością na wiosenną suszę. Wyróżnia się jednak niższą zimotrwałością niż inne gatunki ozimin. Jęczmień ozimy powinien być więc uprawiany w rejonach o łagodniejszych zimach. Zboże to jest bardzo wrażliwe na nieuregulowany odczyn pH. Optymalny odczyn gleby powinien się mieścić w zakresie pH od 6,0 – 7,0. Zbyt niskie pH gleby zaburza hartowanie roślin, a w konsekwencji może obniżyć zimotrwałość oraz plon.
Jęczmień ozimy to uprawa, która udaje się na różnych glebach, jednak ze względów ekonomicznych zaleca się ograniczenie jej do kompleksu pszennego wadliwego oraz kompleksu żytniego bardzo dobrego i dobrego. Najlepszym przedplonem dla jęczmienia ozimego jest rzepak ozimy, groch, wczesny ziemniak czy mieszanki strączkowe z przeznaczeniem na nasiona. Nie zaleca się natomiast uprawiać jęczmienia ozimego w monokulturze, co może się przyczyniać do zwiększenia porażeniem chorobami grzybowymi, a zwłaszcza podsuszkowymi. Jęczmień ozimy jest jednym z bardziej wymagających zbóż, a zatem potrzebuje starannej uprawy. Uprawki pożniwne oraz przedsiewne powinny być wykonane terminowo. Uprawa roli jest zróżnicowana i zależy od przedplonu.
Uprawę pożniwną należy wykonać gruberem, pługiem lub broną talerzową, natomiast orkę siewną powinno się wykonać przynajmniej na dwa do trzech tygodni przed siewem, aby gleba zdążyła odleżeć. Siew w nieodleżałą glebę często przyczynia się do słabego przezimowania jęczmienia.
Siew jęczmienia ozimego
Jeśli planujemy siew jęczmienia ozimego po rzepaku, warto wykonać orkę na głębokości 16-20 cm, jeśli natomiast przedplonem była roślina zbożowa – na głębokości 25 cm. Zapobiega to wzejściu nasion, które osypały się z rośliny przedplonowej. W przypadku gdzie przedplonem był ziemniak wczesny lub średnio-wczesny, można wykonać płytszą orkę (na głębokość 12-15 cm).
Po zebraniu przedplonu lub – jeśli to możliwe – przed jego siewem, warto uregulować odczyn gleby. Na glebach bardzo kwaśnych zaleca się stosowanie wapna węglanowego lub tlenkowego. W przypadku niskiej zasobności gleby w magnez warto stosować wapno magnezowe. Jeśli zostały już zastosowane nawozy wapniowe, należy wykonać odpowiednie nawożenie podstawowe.
Nawożenie jęczmienia ozimego
Jęczmień ozimy ma bardzo słabo rozwinięty system korzeniowy, dlatego posiada duże wymagania nawozowe. Z plonem 1 tony ziarna i odpowiednią masą słomy, jęczmień ozimy przeciętnie pobiera 23-26 kg azotu (N), 11 kg fosforu (P2O5), 22 kg potasu (K2O), 7 kg wapnia (CaO), 4,5 kg magnezu (MgO), 3,5 kg siarki (S) lub w przeliczeniu na SO3 – 9 kg oraz 5 g boru (B), 9 g miedzi (Cu), 260 g żelaza (Fe), 70 g manganu (Mn), 0,7 g molibdenu (Mo) i 60 g cynku (Zn).
Nawożenie jęczmienia ozimego azotem
W okresie jesiennym nawożenie jęczmienia ozimego azotem należy przeprowadzić tylko jeśli to konieczne, czyli w przypadku mniej zasobnych gleb lub słabego przedplonu. Dawka przedsiewna nie powinna przekraczać 20 kg N na hektar, a jeśli gleba jest w dobrej kulturze, nawożenie jesienne jest zbędne. Nadmiar azotu mógłby przyspieszyć wzrost roślin, co nie jest wskazane zwłaszcza przy wczesnym terminie siewu. Mogłoby się to przyczynić do pogorszenia zimotrwałości. Optymalna ilość azotu w glebie pobudza rośliny do rozwoju systemu korzeniowego, co stanowi podstawę lepszego przezimowania, a co za tym idzie zwiększenia plonu.
Podstawową dawkę azotu zaleca się więc stosować na wiosnę. Licząc, że jęczmień ozimy na każdą przewidywaną tonę ziarna potrzebuje około 20-25 kg N, to plon ziarna 5 t/ha wymaga zastosowania od 100 do 125 kg N na hektar. Ze względu na to, że azot jest pierwiastkiem bardzo ruchliwym w glebie, dawkę tę należy podzielić i zastosować w dwóch terminach. Pierwszy termin przypada na chwilę ruszenia wegetacji. Należy wtedy wysiać od 40 kg N/ha w przypadku, gdy zboże jest dobrze rozkrzewione i gęste, do 60 kg N/ha jeśli plantacja jest słaba. W pierwszej dawce azotu najlepiej używać nawozów, z którymi dodatkowo wprowadza się siarkę. Druga dawka powinna być zastosowana w fazie strzelania w źdźbło, gdy wyczuwalne jest pierwsze kolanko i powinna ona mieścić się w przedziale od 50 do 70 kg N na hektar. Tak podzielone dawki azotu przyczynią się do zwiększenia plonu oraz zawartości białka w ziarnie. W przypadku jęczmienia browarnego należy uwzględnić zalecenia nawozowe hodowcy.
Nawożenie jęczmienia ozimego fosforem i potasem
Fosfor i potas zaliczają się do podstawowych składników, które należy stosować przed siewem jęczmienia ozimego. Ten pierwszy pierwiastek jest odpowiedzialny między innymi za szybki i prawidłowy wzrost systemu korzeniowego. Dobrze rozwinięty system korzeniowy jest zdolny do pobierania większej ilości wody oraz składników pokarmowych z gleby. Rośliny odpowiednio zaopatrzone w fosfor w okresie wiosennym wcześnie rozpoczynają wegetację i mają większy wigor. Fosfor również intensyfikuje kwitnienie oraz powoduje lepsze wyziarnienie kłosów, co przekłada się na wyższy plon.
Potas natomiast jest składnikiem pobieranym przez jęczmień ozimy w dużych ilościach i spełnia wiele bardzo ważnych funkcji w odżywianiu roślin. Kontroluje gospodarkę wodną, co zwiększa odporność na suszę, reguluje zamykanie i otwieranie aparatów szparkowych oraz zagęszcza soki komórkowe, dzięki czemu wpływa na lepsze przezimowanie roślin. Decyduje również o efektywności nawożenia azotowego, a to może znacząco wpływać na zmniejszenie kosztów związanych z nawożeniem tym składnikiem.
Wielkość dawki nawozów fosforowych i potasowych zależy od wielu czynników. Przede wszystkim należy uwzględnić potrzeby pokarmowe rośliny w zależności od planowanego poziomu plonu, zawartość w glebie przyswajalnych form fosforu i potasu oraz wartość nawozową, jaką dają nam resztki pożniwne czy wprowadzone do gleby nawozy naturalne.
Nawożenie jęczmienia ozimego – o czym jeszcze nie można zapomnieć?
Gdy określimy już potrzeby nawozowe, należy dokonać wyboru nawozu oraz terminu jego zastosowania. W uprawie jęczmienia ozimego można stosować zarówno nawozy wieloskładnikowe, jak i pojedyncze. Należy pamiętać, aby wybierając nawóz wziąć pod uwagę nie tylko jego cenę, ale również formę chemiczną składnika znajdującego się w nawozie, ponieważ bardzo często zdarza się, że są to formy słabo rozpuszczalne w wodzie, a tym samym niedostępne dla roślin. Natomiast jeśli chodzi o termin stosowania nawożenia fosforowo – potasowego zaleca się wykonanie go przed siewem pod orkę siewną. Nawozy można też wysiać po orce, ale wówczas trzeba pamiętać, że uprawa przedsiewna musi być wykonana na większą głębokość, w celu dokładnego wymieszania nawozu z glebą.
Prawidłowe przygotowanie gleby pod zasiew, czyli zbilansowane nawożenie makroelementami, to podstawa do osiągnięcia satysfakcjonującego plonu ziarna. Należy jednak również pamiętać o uzupełnieniu mikroelementów. Najlepszym sposobem na to są nawozy dolistne, które pozwalają skutecznie dokarmić rośliny oraz dostarcza im trudnych do przyswojenia z gleby mikroelementów.
Jęczmień ozimy to uprawa szczególnie wrażliwa na niedobór miedzi, manganu, molibdenu, żelaza oraz cynku. Miedź odpowiada za zawiązywanie ziarniaków w kłosie, bierze także udział w procesie produkcji ligniny odpowiadającej za sztywność źdźbła i odporność mechaniczną. Stosowanie miedzi przyczynia się też do zmniejszenia porażenia chorobami grzybowymi. Mangan natomiast uczestniczy w produkcji chlorofilu oraz syntezie białek, poprawia odporność na susze i choroby oraz zwiększa zimotrwałość. Molibden zaś poprawia wykorzystanie i przemiany azotu. Cynk spełnia ważne funkcje fizjologiczne jako składnik różnych enzymów. Odżywianie dolistne warto rozpocząć już jesienią w celu przygotowania roślin do zimy, szczególnie ważnymi pierwiastkami w tym okresie są miedź i mangan. Wpływają one na zbudowanie potencjału plonowania i lepsze przezimowanie. Wiosna jest kolejnym okresem, gdzie nawożenie dolistne ma bardzo duże znaczenie. Ta metoda pozwala szybko dostarczyć roślinie kluczowych składników. Następny zabieg nawożenia dolistnego należy wykonać w fazie od strzelania w źdźbło do początku kłoszenia, jest to bowiem moment, w którym istnieje bardzo wysokie prawdopodobieństwo redukcji przyszłego plonu.
Do zbioru jęczmienia ozimego przystępuje się w fazie dojrzałości woskowej lub pełnej, czyli w momencie, gdy ziarno osiągnie 14-15% wilgotności. Zbyt suche ziarno jest narażone na uszkodzenia mechaniczne. Najczęściej termin ten przypada na I dekadę lipca. Opóźnienie zbioru spowoduje porażenie ziarniaków przez grzyby.
