Jak wykorzystać resztki pożniwne

Resztki pożniwne to cała materia organiczna pozostawiona na danym stanowisku uprawy po zebraniu plonu, nazywana też plonem ubocznym. W jej skład wchodzą korzenie oraz nadziemne części roślin, takie jak strąki nasion, łodygi i liście. Jako naturalny materiał organiczny są bardzo bogatym źródłem substancji odżywczych. Ich właściwe wykorzystanie pozwala na zwiększenie zawartości próchnicy oraz poprawia aktywność mikrobiologiczną gleby.

Najwięcej resztek pożniwnych stanowią dojrzałe lub wysuszone źdźbła i łodygi, czyli słoma. Jej ilość, która pozostaje po zbiorze, zależy od wielu czynników, głównie od gatunku i odmiany rośliny uprawnej, a także warunków klimatycznych, glebowych, stosowanych nawozów czy regulatorów wzrostu oraz terminu i dokładności zbioru. Jedną z metod określania plonów słomy jest obliczenie jej ilości na podstawie wielkości uzyskanych plonów ziarna. Dla zbóż stosunek ziarna do słomy kształtuje się od 1:1,0 – 1,5, natomiast w przypadku kukurydzy 1:1,5, a dla rzepaku nawet 1:2,0. Jednocześnie, w przypadku zbóż, ozime odmiany wykazują większy plon słomy nawet o 20-37%, niż jare.

Wykorzystanie słomy zależy od potrzeb danego gospodarstwa. Najczęściej przeznaczana jest na ściółkę i paszę dla zwierząt, ale obserwuje się także wzrost jej zastosowania w celach nawozowych. Jej wartość nawozowa zależy od gatunku uprawianej rośliny i waha się w zależności od uzyskiwanych plonów ziarna. Stanowi ona cenne źródło makro-i mikroelementów, zwłaszcza potasu (K). Najbogatsza w składniki pokarmowe jest słoma pozyskiwana z kukurydzy, gryki, roślin strączkowych i rzepaku w porównaniu ze słomą zbóż. Największą wartością nawozową spośród słomy zbóż charakteryzują się słoma jęczmienia i owsa.

Przeciętna zawartość makroelementów w słomie roślin uprawnych [kg/ 1 tonę słomy]
Roślina uprawna	azot (N)	fosfor (P)	potas (K)	wapń (Ca)	magnez (Mg)
Pszenica ozima	6,7	1,1	10,6	2,8	0,9
Pszenica jara	7,3	1,2	11,1	2,8	0,9
Żyto	6,0	1,1	10,1	2,4	0,8
Pszenżyto ozime	5,9	1,1	10,5	2,4	0,8
Jęczmień ozimy	8,6	1,4	12,6	4,1	1,0
Jęczmień jary	8,0	1,2	12,3	4,0	1,0
Owies	7,6	1,6	18,9	3,5	1,1
Kukurydza	11,9	2,0	18,7	4,0	2,8
Gryka	10,6	2,9	19,2	9,0	2,8
Rzepak ozimy	7,0	1,3	17,3	16,1	1,3
Bobik	10,2	1,4	14,1	9,8	1,2
Groch	15,6	1,4	15,1	17,8	1,6
Łubin	12,0	1,5	15,4	10.7	1,3

Na podstawie Dorota P. „Wpływ wieloletniego nawożenia słomą na plonowanie roślin i żyzność gleby [Raport IUNG-PIB].

Korzystny wpływ słomy na właściwości gleby uwidacznia się przez 3–4 lata po jej zastosowaniu, jednak nie jest on wysoki w przypadku fosforu, gdyż w pierwszym roku uwalnia się do gleby ok. 15–30% tego pierwiastka. W przypadku potasu jest to 50–70%, a azotu do 70%. W zmianowaniu z przyoranych resztek wykorzystanie fosforu rośnie do 50–60%, a potasu nawet do 90%. Aby składniki te mogły zostać wykorzystane przez rośliny, materia organiczna musi w jak najkrótszym czasie zostać przekształcona do form dla nich przyswajalnych. Szybkość rozkładu resztek pożniwnych jest uwarunkowana zawartością azotu, stosunku węgla do azotu (C:N) oraz zawartością ligniny, które decydują o podatności zawartych w resztkach związków węgla na rozkład mikrobiologiczny. Im większa zawartość azotu w pierwszej fazie rozkładu, tym większa szybkość mineralizacji resztek pożniwnych, natomiast podczas zaawansowanego rozkładu decydująca jest zawartość ligniny. Oprócz składu chemicznego, rozkład uzależniony jest także od czynników wpływających na aktywność mikroorganizmów, a więc temperatury, odczynu gleby i warunków powietrzno-wodnych w niej występujących oraz zawartości składników mineralnych, a także obecności w glebie związków szkodliwych dla roślin czy gatunek uprawianej rośliny.

Naturalny rozkład resztek pożniwnych jest procesem długotrwałym, co powoduje, że uwalnianie z nich pierwiastków do gleby jest powolne, a w konsekwencji ich dostępność dla roślin jest rozłożona w czasie, dlatego zaleca się zastosowanie odpowiednich preparatów przyspieszających mineralizację resztek pożniwnych, jak ROZŁÓŻ I ODBLOKUJ.